కణ విభజన గురించి వివరణ తెలుగులో
కణ విభజన అనేది మాతృ కణం రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ కుమార్తె కణాలుగా విభజించబడే ప్రక్రియ.
కణ విభజన అనేది జీవశాస్త్రంలో ఒక ప్రాథమిక ప్రక్రియ, దీనిలో ఒక మాతృ కణం రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ కుమార్తె కణాలుగా విభజించబడుతుంది. ఈ ప్రక్రియ జీవుల పెరుగుదల, మరమ్మత్తు మరియు పునరుత్పత్తికి దోహదం చేస్తూ, జీవం కొనసాగడానికి అవసరం.
కణ విభజన ఉద్దేశ్యం
కణాలు అనేక కీలక కారణాల వల్ల విభజన చెందుతాయి:
- పెరుగుదల: బహుకణ జీవులు ఒకే ఫలదీకరణ అండం నుండి ప్రారంభమై, విభజన ద్వారా వాటి కణాల సంఖ్యను పెంచుకోవడం ద్వారా పెరుగుతాయి.
- మరమ్మత్తు మరియు పునరుద్ధరణ: కణ విభజన పాత, దెబ్బతిన్న లేదా మరణించిన కణాలను భర్తీ చేస్తుంది, కణజాలాలు మరియు అవయవాలు ఆరోగ్యంగా మరియు క్రియాత్మకంగా ఉండేలా చూస్తుంది. ఉదాహరణకు, చర్మ కణాలు మరియు రక్త కణాలు నిరంతరం భర్తీ చేయబడతాయి.
- పునరుత్పత్తి:
- అలైంగిక పునరుత్పత్తి: ఏకకణ జీవులు (బాక్టీరియా మరియు ఈస్ట్ వంటివి) విభజన ద్వారా పునరుత్పత్తి చేస్తాయి. కొన్ని బహుకణ జీవులు కూడా అలైంగిక పునరుత్పత్తి కోసం కణ విభజనను ఉపయోగిస్తాయి.
- లైంగిక పునరుత్పత్తి: ప్రత్యేకమైన కణ విభజన (క్షయకరణ విభజన) లైంగిక పునరుత్పత్తికి అవసరమైన బీజ కణాలను (శుక్ర మరియు అండ కణాలు) ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
కణ విభజన రకాలు
కణ విభజనలో మూడు ప్రధాన రకాలు ఉన్నాయి:
- మైటోసిస్ (సమ విభజన): ఇది యూకారియోటిక్ సోమాటిక్ (పునరుత్పత్తి కాని) కణాలలో జరుగుతుంది. ఇది DNA ప్రతికృతి తర్వాత ఒక రౌండ్ విభజనను కలిగి ఉంటుంది. దీని లక్ష్యం మాతృ కణానికి జన్యుపరంగా సమానమైన మరియు అదే సంఖ్యలో క్రోమోజోమ్‌లను (సాధారణంగా ద్వయస్థితిక, $2n$ గా సూచిస్తారు) కలిగి ఉన్న రెండు కుమార్తె కణాలను ఉత్పత్తి చేయడం. పెరుగుదల మరియు మరమ్మత్తు కోసం మైటోసిస్ చాలా ముఖ్యం. ఇది సాధారణంగా ప్రోఫేస్, మెటాఫేస్, అనాఫేస్ మరియు టెలోఫేస్ వంటి దశలను కలిగి ఉంటుంది, తరువాత సైటోకినిసిస్ (సైటోప్లాజం విభజన) జరుగుతుంది.
- మియోసిస్ (క్షయకరణ విభజన): ఈ ప్రత్యేక రకం యూకారియోటిక్ జనన కణాలలో బీజ కణాలను (శుక్ర మరియు అండ కణాలు) ఉత్పత్తి చేయడానికి జరుగుతుంది. ఇది ఒక రౌండ్ DNA ప్రతికృతి తర్వాత రెండు వరుస విభజన రౌండ్‌లను (మియోసిస్ I మరియు మియోసిస్ II) కలిగి ఉంటుంది. మియోసిస్ I సమజాతీయ క్రోమోజోమ్ జతలను వేరు చేస్తుంది, అయితే మియోసిస్ II సోదరి క్రోమాటిడ్‌లను వేరు చేస్తుంది. దీని ఫలితంగా నాలుగు కుమార్తె కణాలు ఏర్పడతాయి, ఇవి జన్యుపరంగా ప్రత్యేకమైనవి (క్రాసింగ్ ఓవర్ వంటి ప్రక్రియల కారణంగా) మరియు మాతృ కణం కంటే సగం సంఖ్యలో క్రోమోజోమ్‌లను కలిగి ఉంటాయి (ఏకస్థితిక, $n$ గా సూచిస్తారు). ఈ జన్యు వైవిధ్యం మరియు క్రోమోజోమ్ సంఖ్య తగ్గింపు లైంగిక పునరుత్పత్తికి చాలా ముఖ్యమైనవి.
- బైనరీ ఫిషన్ (ద్విధా విచ్ఛిత్తి): ఈ సరళమైన ప్రక్రియను ప్రోకారియోటిక్ జీవులు (బాక్టీరియా మరియు ఆర్కియా వంటివి) ఉపయోగిస్తాయి, వీటికి కేంద్రకం మరియు సంక్లిష్ట కణాంగాలు ఉండవు. కణం పెరుగుతుంది, దాని ఒకే వృత్తాకార క్రోమోజోమ్‌ను నకిలీ చేస్తుంది, ఆపై కణ త్వచం మరియు కణ కవచం లోపలికి నొక్కుకుపోయి కణాన్ని రెండు జన్యుపరంగా సమానమైన కుమార్తె కణాలుగా విభజిస్తుంది.
కణ చక్రం మరియు నియంత్రణ
కణ విభజన అనేది కణ చక్రం అని పిలువబడే అత్యంత నియంత్రిత సంఘటనల క్రమంలో భాగం. ఈ చక్రం ఇంటర్‌ఫేస్ (ఇక్కడ కణం పెరుగుతుంది, జీవక్రియ కార్యకలాపాలను నిర్వహిస్తుంది మరియు దాని DNAను ప్రతికృతి చేస్తుంది) మరియు M దశ (మైటోటిక్ లేదా మియోటిక్ దశ, ఇక్కడ విభజన జరుగుతుంది) కలిగి ఉంటుంది. విభజన సరిగ్గా మరియు అవసరమైనప్పుడు మాత్రమే జరిగేలా చూడటానికి కణ చక్రం ద్వారా పురోగతి పరమాణు సంకేతాలు మరియు తనిఖీ కేంద్రాల ద్వారా జాగ్రత్తగా నియంత్రించబడుతుంది. ఈ నియంత్రణలో లోపాలు అనియంత్రిత కణ విస్తరణకు దారితీయవచ్చు, ఇది క్యాన్సర్ యొక్క లక్షణం.
కణ విభజన అనేది మాతృ కణం కుమార్తె కణాలను ఉత్పత్తి చేసే ప్రాథమిక జీవ ప్రక్రియ. ఇది పెరుగుదల, కణజాల మరమ్మత్తు మరియు అలైంగిక మరియు లైంగిక పునరుత్పత్తి రెండింటికీ అవసరం. యూకారియోటిక్ కణాలు మైటోసిస్ (ఒకే రకమైన ద్వయస్థితిక కణాలను ఉత్పత్తి చేయడం) లేదా మియోసిస్ (ప్రత్యేకమైన ఏకస్థితిక బీజ కణాలను ఉత్పత్తి చేయడం) ద్వారా విభజన చెందుతాయి, అయితే ప్రోకారియోట్‌లు ద్విధా విచ్ఛిత్తిని ఉపయోగిస్తాయి. జీవి ఆరోగ్యాన్ని కాపాడుకోవడానికి మొత్తం ప్రక్రియ కణ చక్రంలో కఠినంగా నియంత్రించబడుతుంది.